Parafia Rzymskokatolicka w Grębkowie

Grębków był już przed 1350 r. własnością biskupów poznańskich i ośrodkiem ich dóbr. Nazwę tę wywodzi się od gwarowego wyrazu grąb, gdzie „gręby” oznacza pomarszczony, chropowaty[1] . Z czasem ośrodek przeniesiono do Żarnówki. Ten zwarty niewielki klucz w dawnym powiecie liwskim powstał z lokacji na obszarach pierwotnie leśnych. W 1297 r. książę czerski Bolesław darował biskupowi wieś Gramzevo – zapewne Gręzów w parafii Niwiska - oraz wieś Dąbrowę. Z gruntów tej Dąbrowy kapituła zgodziła się w 1459 r. utworzyć folwark wójtowski dla Grębkowa. Wieś Grębków wraz z przynależnymi lasami otrzymał w 1406 r. Jan Chlanst, dziedzic Chlubic (Słubic) od biskupa Wojciecha Jastrzębca (biskup poznański w latach 1399-1402) w dożywocie celem jego osiedlenia i zagospodarowania, a to w zamian za rekognicyjny roczny czynsz jednego garnca, czyli pokowu miodu [2].

Lokacja powiodła się, gdyż 27 października 1425 r. Andrzej Gosławski, biskup poznański w latach 1414-1426, założył w Grębkowie nową parafię i wcielił do niej wyjęte z sąsiednich parafii liwskiej i mińskiej wsie wraz z dziesięciną: Grębków, Polików Wielki, Słuchocin, Sucha, Bojmie i Kałuszyn [3]. Józef Łukaszewicz w 1863 r. odnotował, że Wieś Grębkowo, czy też Grębków, należała od wieków do biskupów poznańskich, z których Andrzej Gosławicki założył tu kościół parochialny w roku w roku 1425 dnia 27. października wcieliwszy do nowo utworzonej tym sposobem parochii wsie Polidów wielki, Słuchocin, Suchą, Boim i Kałuszyn, oderwawszy je od kościołów w Liwie i Mińsku [4].

Obok daty 27 października 1425 r. można napotkać także rok 1421 jako początek istnienia parafii Grębków. Izabella Galicka i Hanna Sygietyńska w 1964 r. odnotowały: Grębków. Kościól parafialny p.w. św. Bartłomieja. Parafia erygowana 1421 przez Andrzeja Laskarza z Gosławic bpa poznańskiego[5]. Również w protokole wizytacji kanonicznej parafii Grębków, która odbyła się w dniach 13.09.1919 – 15.09.1919 r., zostało zapisane: Erekcja Parafii Grębkowskiej sięga początku XV w. (1421 r.) [6].

Biskup poznański w latach 1498-1520, Jan Lubrański, darował plebanii 15.09.1504 r. dziesięciny ze wsi królewskich Dębe czy Dębiec (Dębowiec) i Kobierne – była to bardzo hojna dotacja [7]. Na obszarach należących do parafii Grębków powstały w ciągu XV i XVI wieku, niewymienione jeszcze w przywileju erekcyjnym kościoła grębkowskiego z 1425 r., wsie Żarnówka, z dworem i folwarkiem biskupim, ośrodek tego klucza już w 1546 r. i 1555 r. oraz Leśnagóra i Podsusze, wyszczególnione w rewizji z 1636 r. i późniejszych [8]. Z czasem doszły jeszcze nowo założone wsie: Skubniew, Trzcianka, Ogródek, Trzebucza, Jabłonna, Sinołęka, Stawiska, Piotrowice, Mroczki, Zalesie, Suchodół – w 1563 r. parafia liczyła dziewiętnaście wsi po odłączeniu Bojmia [9].

[1] St. Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Warszawa 1984

[2] J. Nowacki, op. cit., s. 149

[3] Ibidem, s. 547

[4] J. Łukaszewicz , Krótki opis historyczny kościołków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej diecezji poznańskiej, Poznań 1863, t.3., s. 209 - 211

[5] Katalog zabytków sztuki w Polsce. T.X woj. warszawskie pod red. J. Galickiej, H. Sygietyńskiej, z. 26, Powiat węgrowski, Warszawa 1964, s. 3

[6] Księga wizytacji kanonicznych parafii Grębków 1919-1959

[7] J. Nowacki, op. cit., s. 547

[8] Ibidem, s. 149

[9] Ibidem, s. 547